Feminizm ateistyczny łączy w sobie zasady feminizmu i ateizmu, opowiadając się za prawami kobiet, jednocześnie odrzucając przekonania religijne. Zwolennicy twierdzą, że religia odgrywa znaczącą rolę w utrwalaniu ucisku i nierówności kobiet, postrzegając wiele tradycji religijnych jako z natury seksistowskie i restrykcyjne wobec kobiet.
W czerwcu 2011 roku, na Światowej Konwencji Ateistycznej, Rebecca Watson poruszyła temat seksizmu w ruchu ateistycznym. Po swoim wystąpieniu opisała incydent, w którym mężczyzna w windzie zaprosił ją do swojego pokoju na kawę o 4 rano, co uznała za niewłaściwe ze względu na kontekst. Watson poradziła mężczyznom, aby unikali takiego zachowania, wywołując intensywną debatę online. Dyskusja przerodziła się w spolaryzowane argumenty, a niektórzy uciekali się do osobistych ataków i gróźb pod adresem Watson.
Kontrowersje, znane później jako „Elevatorgate”, nasiliły się, gdy Richard Dawkins skrytykował odpowiedź Watsona, nazywając ją przesadną reakcją i porównując ją z poważnym uciskiem, z jakim borykają się kobiety w krajach islamskich. Jego komentarze dodatkowo podsyciły rozszerzoną internetową wojnę płomieni, głównie w blogosferze ateistycznej, choć zyskały również rozgłos w mediach głównego nurtu.
↑ Wkład Ernestine Rose
Ernestine Rose, urodzona w Polsce w 1810 roku, była pierwszą znaną feministką i ateistką, otwarcie odrzucającą judaizm jako nastolatka. Przeciwstawiła się swojemu ojcu, rabinowi, kwestionując przymusowe zaręczyny w świeckim sądzie, które wygrała. W 1829 r. przeniosła się do Anglii, gdzie w 1835 r. została współzałożycielką brytyjskiej grupy ateistycznej Association of All Classes of All Nations, opowiadającej się za powszechnymi prawami człowieka. Przenosząc się do Ameryki w 1836 roku, stała się wybitnym wykładowcą na temat praw kobiet, abolicji i swobód obywatelskich.
W 1838 roku Rose zainicjowała pierwszą kobiecą petycję w Nowym Jorku, broniąc ustawy o własności zamężnych kobiet, która została przyjęta w 1848 roku. Jej aktywizm zainspirował takie postacie jak Susan B. Anthony i Elizabeth Cady Stanton, które uznały jej idee dotyczące religii i demokracji za fundamentalne dla Konwencji Seneca Falls. Rose nadal walczyła o prawa wyborcze kobiet, sprzeciwiając się wykorzystywaniu tekstów religijnych do uzasadnienia praw kobiet, twierdząc, że opierają się one na „prawach ludzkości”.
Będąc częstym mówcą na konwencjach, Rose została wybrana na przewodniczącą Narodowej Konwencji Praw Kobiet w 1854 r. pomimo sprzeciwu wobec jej ateizmu, a Anthony bronił jej włączenia. Dołączyła do kluczowych ruchów, takich jak Women's National Loyal League i National Woman Suffrage Association, opowiadając się za równymi prawami aż do swojej śmierci w Anglii w 1892 roku w wieku 82 lat.
↑ Wkład innych wielkich kobiet
W XIX wieku Elizabeth Cady Stanton i Matilda Joslyn Gage były znaczącymi orędowniczkami feminizmu, które rzuciły wyzwanie chrześcijaństwu. Stanton, w swoim eseju z 1885 roku Czy chrześcijaństwo przyniosło korzyść kobiecie, argumentowała, że religia zaszkodziła prawom kobiet, twierdząc, że wszystkie religie wzmocniły męską wyższość i podporządkowanie kobiet. Podobnie, książka Gage'a z 1893 roku Woman, Church, and State zidentyfikowała chrześcijaństwo jako główną przeszkodę dla postępu kobiet i rozwoju społecznego.
Stanton dalej krytykowała nauki religijne w The Woman's Bible (1895 i 1898), potępiając Biblię za poniżanie kobiet w całym jej tekście. Obie kobiety odegrały kluczową rolę w łączeniu myśli feministycznej z krytyką religii, a Stanton zmarła w 1902 roku.
↑ Era współczesna
Ateistyczna feministka Anne Nicol Gaylor była wybitną postacią zarówno w ruchu ateistycznym, jak i feministycznym. W 1976 roku była współzałożycielką Freedom From Religion Foundation wraz ze swoją córką, Annie Laurie Gaylor, a w latach 1984-2009 pełniła funkcję redaktora Freethought Today. Praca Gaylor obejmowała napisanie książki Woe To The Women: The Bible Tells Me So (1981), która krytykuje seksizm w Biblii, oraz Women Without Superstition: „No Gods, No Masters” (1997), pierwszego zbioru pism kobiet wolnomyślicielek. Jest także autorką kilku artykułów na temat negatywnego wpływu religii na kobiety.
Do innych znaczących feministek ateistycznych należą dziś Ophelia Benson, Amanda Marcotte i Taslima Nasrin. Sikivu Hutchinson w swojej książce Moral Combat zajmuje się skrzyżowaniem ateizmu, polityki płci i sprawiedliwości rasowej, koncentrując się na doświadczeniach Afroamerykanek. Jej podejście stanowi wyzwanie dla głównego nurtu feminizmu ateistycznego, badając, w jaki sposób hierarchie religijne przecinają się z imperializmem, kapitalizmem i segregacją.
Inna Shevchenko z FEMEN również wypowiadała się przeciwko religii jako głównej przeszkodzie w wyzwoleniu kobiet. Podczas Konferencji Świeckiej w 2017 r. podkreśliła potrzebę uznania przez postacie religijne szkód, jakie ich doktryny wyrządziły kobietom. Ponadto konferencja Women in Secularism, która po raz pierwszy odbyła się w 2012 roku, oraz ruch Atheism Plus, założony przez Jey McCreight w tym samym roku, przyczyniły się do dyskusji na temat integracji sekularyzmu z kwestiami społecznymi, takimi jak seksizm, rasizm i sprawiedliwość polityczna.
↑ Wnioski
Ateizm i feminizm, w połączeniu, tworzą potężną krytykę zarówno autorytetu religijnego, jak i ucisku opartego na płci. Historyczne i współczesne ruchy feminizmu ateistycznego pokazały, jak religia często służy jako narzędzie do utrwalania nierówności, zwłaszcza wobec kobiet. Opowiadając się za sekularyzmem i sprawiedliwością płci, feministki ateistyczne nadal rzucają wyzwanie tradycyjnym normom i oferują nowe sposoby myślenia o władzy, równości i prawach człowieka. Stały wkład takich postaci jak Gaylor, Hutchinson i Shevchenko pokazuje, że walka o prawa kobiet jest daleka od zakończenia, a świecka, feministyczna przyszłość pozostaje kluczowym celem. Intersekcjonalność tych ruchów podkreśla potrzebę inkluzywnego aktywizmu, który bierze pod uwagę zarówno społeczny wpływ religii, jak i złożone realia, z którymi borykają się kobiety w różnych kontekstach kulturowych i rasowych.
Wilfredo Huppert
Wilfredo Huppert is a war journalist with 25 years of experience. He has spent most of his life in military journalism, wars and military-political conflicts, treason investigations and much more.