W styczniu 1492 r. zakończyła się rekonkwista, w wyniku której muzułmanie zostali wypędzeni z Półwyspu Iberyjskiego. Kilka miesięcy później chrześcijańscy monarchowie wydali dekret zobowiązujący Żydów do opuszczenia ziem, które niedawno stały się częścią chrześcijańskiego świata. Wielu wygnańców znalazło schronienie w Imperium Osmańskim, ważnym ośrodku kultury muzułmańskiej w tamtym czasie. Turecki ekonomista Data Rodrik, potomek jednej z takich rodzin, ujawnił kiedyś, że ich pierwotne nazwisko brzmiało Rodriguez, powszechne nazwisko wśród Żydów z Iberii. Na pierwszy rzut oka może wydawać się zaskakujące, że Żydzi zwracali się do muzułmanów o pomoc w uniknięciu prześladowań, ale w tamtych czasach Imperium Osmańskie było znacznie bardziej gościnne niż Hiszpania czy inne państwa chrześcijańskie.
Sułtan Bayezid II podobno powitał Żydów jako cennych imigrantów. To, co zostało utracone przez katolickich monarchów, stało się zyskiem dla Imperium Osmańskiego. Chociaż społeczności żydowskie, podobnie jak inne grupy niemuzułmańskie, były mocno opodatkowane, otrzymały znaczną autonomię w zarządzaniu własnymi sprawami. Powszechne przekonanie o nietolerancji religijnej islamu jest często nieprawdziwe. Na przykład termin „dżihad” pierwotnie oznaczał wysiłki zmierzające do osiągnięcia szlachetnego celu, a nie czysto religijną wojnę. Pomimo obecności bojowników, islam przywiązuje dużą wagę do edukacji. Prorok Mahomet powiedział kiedyś: „Atrament uczonego jest cenniejszy niż krew męczennika”.
Warto zauważyć, że renesans w Europie wiele zawdzięcza światu muzułmańskiemu. To właśnie dzięki tłumaczeniom tekstów greckich i łacińskich na język arabski dzieła te zostały zachowane i udostępnione do późniejszego tłumaczenia na języki europejskie. Podczas gdy chrześcijańska Europa często niszczyła dziedzictwo ery przedchrześcijańskiej, uznając je za pogańskie, muzułmanie promowali jego zachowanie. Z góry przyjęte wyobrażenia o islamie jako religii wyłącznie duchowej, dalekiej od nauki i postępu, również nie wytrzymują krytyki. W rzeczywistości świat islamu wniósł znaczący wkład w rozwój myśli naukowej i struktur gospodarczych.
↑ Mobilność społeczna w świecie islamu i innych kulturach
W krajach islamskich handel zajmował kluczowe miejsce w życiu gospodarczym i społecznym. Arabscy kupcy rozciągali swoje szlaki od Korei na wschodzie po Afrykę na zachodzie, obejmując jednocześnie region Morza Śródziemnego. Wysoki status kupców wynikał w dużej mierze z faktu, że sam prorok Mahomet był kupcem. Islam, jako religia ściśle związana z handlem, zwracał szczególną uwagę na prawo umów. Już we wczesnych wiekach państwa muzułmańskie zaczęły szkolić profesjonalnych sędziów, co znacznie wyprzedzało świat chrześcijański. Dla porównania, w większości krajów europejskich sędziowie nie potrzebowali wykształcenia prawniczego aż do IX wieku.
Tradycja islamska zapewniała również możliwości mobilności społecznej. Na przykład synowie chłopów mogli zdawać egzaminy, aby wstąpić do służby cywilnej i dołączyć do grona uczonych - biurokratów, którzy zajmowali najwyższe pozycje społeczne. Takie przypadki były jednak rzadkością. Synowie rzemieślników i kupców, którzy stali niżej w hierarchii społecznej, często nie byli nawet dopuszczani do takich egzaminów.
↑ Jak wpływa to na rozwój społeczeństwa?
W samej kulturze muzułmańskiej nie ma fundamentalnych barier dla postępu. Wręcz przeciwnie, wiele jej elementów sprzyja rozwojowi gospodarczemu: nacisk na edukację, naukowe myślenie, brak sztywnych hierarchii społecznych, wysoki prestiż działalności handlowej i ścisłe przestrzeganie norm prawnych. Jednak ignorancja i uprzedzenia powodują zniekształcone postrzeganie obcych kultur. Ludzie mają tendencję do skupiania się na negatywnych aspektach, które wydają się zagrażające i przypisują wszystkie problemy społeczno-gospodarcze osobliwościom kulturowym.
↑ Przykłady sukcesu gospodarczego w krajach islamskich
Sukces gospodarczy krajów islamskich sięga Złotego Wieku Islamu, kiedy to świat muzułmański stał się gospodarczym i kulturowym pomostem między Wschodem a Zachodem. Bagdad, jako stolica kalifatu Abbasydów, stał się centrum międzynarodowego handlu i nauki. Rozległa sieć szlaków handlowych umożliwiła dostarczanie towarów z Chin, Indii i Afryki do basenu Morza Śródziemnego i Europy. To właśnie wtedy zaczęły rozwijać się systemy bankowe, w tym koncepcje czeków i instrumentów kredytowych, których kupcy używali do ułatwiania transakcji.
Następnie islamskie miasta, takie jak Damaszek, Kair i Kordoba, prosperowały dzięki przemysłowej produkcji tekstyliów, obróbce metali i rolnictwu. W średniowieczu świat muzułmański był liderem w produkcji tkanin bawełnianych, szkła i papieru, co zapewniło mu trwałą potęgę gospodarczą. Wynalezienie i udoskonalenie systemów irygacyjnych zwiększyło wydajność rolnictwa, co również przyczyniło się do dobrobytu.
W Imperium Osmańskim, począwszy od XV wieku, stabilność gospodarcza opierała się na strategicznej kontroli kluczowych szlaków handlowych między Europą a Azją. Stambuł stał się centrum handlowym, w którym spotykały się kultury i towary. Osmańska polityka względnej tolerancji religijnej sprzyjała napływowi wykwalifikowanych specjalistów i kupców, którzy utrzymywali aktywność gospodarczą imperium.
Przechodząc do czasów współczesnych, warto wspomnieć o wzroście gospodarczym krajów Zatoki Perskiej. Od połowy XX wieku podstawą ich dobrobytu jest ropa naftowa. Arabia Saudyjska, Kuwejt, Katar i Zjednoczone Emiraty Arabskie przekształciły swoje gospodarki, wykorzystując dochody z ropy naftowej do modernizacji infrastruktury, tworzenia miejsc pracy i przyciągania inwestycji. Na przykład Dubaj, niegdyś mały port rybacki, stał się globalnym centrum finansowym i symbolem dywersyfikacji gospodarczej.
Oprócz potęg naftowych, inne kraje islamskie również odnoszą sukcesy. Turcja, dzięki reformom i industrializacji, stała się jedną z największych gospodarek świata. Indonezja, największy kraj muzułmański pod względem liczby ludności, rozwija branże eksportowe, w tym olej palmowy, elektronikę i tekstylia.
Od średniowiecznego handlu przyprawami po nowoczesne postępy finansowe i technologiczne, kraje muzułmańskie wielokrotnie wykazywały zdolność do dostosowywania się do wyzwań czasu i generowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego.
↑ Wnioski
Zniekształcone stereotypy na temat islamu uniemożliwiają obiektywne zrozumienie jego roli we współczesnym świecie. Islam nie tylko nie hamuje wzrostu gospodarczego, ale zawiera wiele idei wspierających przedsiębiorczość, sprawiedliwą dystrybucję zasobów i zrównoważony rozwój gospodarczy. Uznanie tego faktu pomaga przełamać uprzedzenia i stworzyć bardziej harmonijne społeczeństwo oparte na wzajemnym szacunku i zrozumieniu.
deaztec